V spisoch, svedectvách či príbehoch nám svätí zanechali veľký poklad. Podelili sa s nami o svoje životné skúsenosti: o to, ako milovať blížnych, ako žiť asketický život a ako nasledovať Krista. Od svätého Štefana, uhorského kráľa, sa nám zachovalo niečo trochu iné – rady, ako byť kráľom.
Ako ľudia kresťanského sveta sme okrem spisov svätých dedičmi ešte jedného literárneho žánru: zachovali sa nám rady otcov svojim synom. Cicero, hoci nebol kresťanom, zanechal svojmu synovi príručku o tom, ako sa stať ušľachtilým mužom, ako sa naučiť umeniu rozprávať, zdokonaliť schopnosť komunikácie, rétoriky a dialektiky a tiež ako nepodľahnúť bohatstvu či márnivosti. Z 20. storočia je to napríklad J. R. R. Tolkien, ktorý svojmu synovi napísal nejeden list. A svätý Štefan venoval svoje otcovské rady o tom, ako byť kráľom, svojmu synovi Imrichovi.
Nie je pravdepodobné, že sa mnohí z nás stanú kráľmi veľkých národov a impérií, ale každý z nás je kráľom a vládcom svojho malého, no významom nenahraditeľného impéria. Či už je to prenajatá garsónka na konci bratislavského sídliska, alebo vidiecky dom na strmom svahu slovenských vrchov, vždy je to miesto, ktoré potrebuje dobrého kráľa.
Nie je pravdepodobné, že niekto z nás bude mať po svojom boku šľachtu, no každý z nás sa občas ocitne v situácii, keď dostane dar rozhodovať o svojom blížnom – či už je to jeho syn, zamestnanec, mladší kolega alebo zákazník. Aj takáto „kráľovská“ situácia si vyžaduje dobrého kráľa.
Od svätého Štefana, uhorského kráľa, máme jedinečnú príležitosť vypočuť si jeho vlastnú múdrosť. Nie je to populistická reč na zlepšenie svojho postavenia alebo na oklamanie poddaných, ale intímne posolstvo venované jeho milovanému synovi, rady o tom, čo to znamená byť dobrým kráľom:
„Môj najdrahší synu, ak si praješ ctiť kráľovskú korunu, radím ti, nabádam ťa a vyzývam ťa, nadovšetko zachovávaj katolícku a apoštolskú vieru s takou horlivosťou a starostlivosťou, aby si bol vzorom pre všetkých, ktorých ti Boh zveril, a aby všetci kňazi právom mohli nazvať ťa človekom pravej kresťanskej viery. Ak to nedokážeš, môžeš si byť istý, že ťa nebudú nazývať kresťanom alebo synom Cirkvi.
Skutočne, v kráľovskom paláci hneď po viere Cirkev zaujíma druhé miesto, prvotne založená a rozšírená po celom svete skrze jej členov: apoštolov a svätých otcov. A hoci vždy prinášala nové potomstvo, predsa je na niektorých miestach považovaná za starobylú. Avšak, najdrahší synu, aj teraz je v našom kráľovstve Cirkev vyhlásená za mladú a novo vysadenú, a preto potrebuje opatrnejších a dôveryhodnejších ochrancov, aby sa dobro, ktoré nám Božie milosrdenstvo nezaslúžene udelilo, nezničilo a nezaniklo tvojou lenivosťou, nečinnosťou alebo zanedbaním.
Môj milovaný synu, potešenie môjho srdca, nádej mojej budúcnosti, modlím sa a prikazujem ti, aby si vždy a vo všetkom, posilnený oddanosťou voči mne, prejavoval priazeň nielen príbuzným a rodine či najvýznamnejším ľuďom, či už sú to vodcovia, bohatí muži, susedia alebo krajania, ale aj cudzincom a všetkým, ktorí k tebe prichádzajú. Plnením tejto povinnosti dosiahneš najvyšší stupeň šťastia. Buď milosrdný ku všetkým, ktorí trpia násilím, majúc vždy v srdci príklad Pána, ktorý povedal: Milosrdenstvo chcem, a nie obetu.“
V čase, keď vládol svätý Štefan, bola situácia v Uhorsku podobná tej našej. Uhorsko bolo krajinou novoobrátenou na kresťanstvo a zápasilo o trón s pohanskou tradíciou. My sme krajinou zakotvenou v kresťanskej tradícii, no vedieme boj s novopohanstvom:
„Tí, ktorí chcú oslabiť alebo narušiť svätosť Svätej Cirkvi, usilujú sa o roztrhanie Kristovho tela. Preto je tvojou povinnosťou, môj synu, ostražito chrániť Svätú Cirkev a neustále ju pestovať, aby rástla a nezmenšovala sa.
Šľachtici, môj synu, sú tvoji otcovia a bratia. Mali by ti slúžiť ako vojaci, nie ako otroci. Vládni nad nimi bez hnevu, pýchy a závisti, ale mierne a pokorne, stále majúc na pamäti, že všetci ľudia sú rovnakej podstaty a že nič nepozdvihuje okrem pokory a nič neponižuje okrem pýchy a závisti. Ak budeš pokojný, budeš nazývaný kráľom a synom kráľa a budeš milovaný všetkými rytiermi. Usmerňuj život svojich spoločníkov pravidlom cnosti, aby ťa, uchvátení tvojou láskou, nerušene nasledovali a aby tvoje kráľovstvo bolo úplne v pokoji. Trpezliví králi vládnu, ale netrpezliví tyranizujú.
Keď sa ti dostane na súd niečo, čo sa hodí k tvojej dôstojnosti, súď s trpezlivosťou a milosrdenstvom, aby tvoja koruna bola chvályhodná a spravodlivá. Buď trpezlivý so všetkými, nielen s mocnými, ale aj so slabými. Nakoniec buď silný, aby ťa blahobyt príliš nepovýšil alebo aby ťa nešťastie nezničilo. Buď pokorný v tomto živote, aby ťa Boh povýšil v tom ďalšom. Buď mierny a neodsudzuj nikoho nadmerne.
Buď jemný, aby si nikdy neodporoval spravodlivosti. Buď čestný, aby si nikdy dobrovoľne nepriniesol hanbu na nikoho. Buď čistý, aby si sa vyhol všetkej nečistote, ktorá tak pripomína muky smrti. Modli sa, aby to vyhnalo z teba nečinnosť a lenivosť a udelilo ti spojenú pomoc všetkých cností v ich úplnosti, umožňujúc ti zvíťaziť nad všetkými nepriateľmi, zjavnými i skrytými.
Všetky tieto cnosti, ktoré som spomenul, tvoria kráľovskú korunu a bez nich nikto nie je spôsobilý vládnuť tu na zemi ani dosiahnuť nebeské kráľovstvo.“
Štefanov syn Imrich sa nikdy nedožil toho, aby sa stal kráľom. A ani tí, ktorí čítajú tento text, sa pravdepodobne nestanú kráľmi či cisármi. Ale to, čo Štefan učil svojho syna, je radou, ktorú venoval aj tebe. Je to rada, ako žiť životom svätých cností, životom vo svätosti, a to je skutočné kráľovstvo. Imrich sa stal svätým. A my nimi môžeme byť tiež – aj vďaka rade, ako byť kráľom.