Raz ma návšteva z Nemecka prehovorila na výlet do Zakopaného. Veď je to neďaleko, hen za Tatrami, tak prečo nie. Po dvoch hodinách posúvania sa v akejsi kolóne sme sa dopracovali k parkovisku a dav turistov nás vstrebal. S ľútosťou som pozoroval štíty na juh odo mňa. Byť tak teraz v Tichej doline, možno by som videl viac medveďov ako ľudí. Ale keď mám byť úprimný, tak predsa len radšej skôr tých ľudí ako medveďa. V Zakopanom som nevidel človeka, vždy iba nejaké končatiny vytŕčajúce zo zástupov. Naplno som si uvedomil, že toto mesto sa stalo obeťou vlastného úspechu.
V celosvetovom meradle to isté postretlo napríklad aj Benátky. Možno ešte pred pár desaťročiami investovalo mesto do reklamy, aby prilákalo turistov. Teraz zaviedlo vstupné, aby počty obmedzilo. Lenže už sa to nedá. Žiadne vstupné neodradí premotivovaných cestovateľov. Potrebujú si to mesto odfajknúť, nech to stojí, čo to stojí.
Byť bežným obyvateľom Benátok musí byť peklo. Stále pod oknami davy. Nemôžete nikam zájsť bez toho, aby ste sa nepredierali, a vaša tvár sa ocitne na minimálne aspoň dvadsiatich selfíčkach cestou do potravín po rožteky. Osudom takých miest je, že domorodci v nich vymierajú. Je dobre niečo mať, ale keď je toho priveľa, už je to prekliatím.
Ako mladý veriaci som premýšľal nad tým prirovnaním boháča pred nebeskou bránou k ťave pred uchom ihly. Keďže som bol tak pekne študentsky chudobný ako väčšina mojich internátnych kolegov, reči o nebratí si dvoch párov obuvi či odevu mi boli oslobodzujúco sympatické, lebo som to viac-menej žil. Ale s vekom sa nabaľujú na človeka veci. To si kúpi, hento dostane. Tamto mu je ľúto vyhodiť, veď to ešte funguje…
Kdeže sú tie ideály o evanjeliovej chudobe! A pritom to už ani väčšinou nie sú nejak zvlášť hodnotné veci. To len nimi máme tak akosi znenazdajky zaprataný celý náš život. Vyžadujú si raz za čas našu pozornosť. Vlastne berú fakt dosť veľa času. Zvlášť tie moderné elektronické hračky. Na druhej strane je naša krajina v takom klimatickom pásme, že sa Ježišovo odporúčanie jednoduchosti a chudoby ani reálne nedá naplniť. Teda dá, ale najbližšia zima by bola tou poslednou.
Jeden spolužiak na gymnáziu bol zo Ždiaru. Juzek nás raz pozval k sebe domov na lyžovačku. Bol som ohúrený skromnou drevenicou. Teda zrubenou stavbou malého hradu pripraveného na boj s tatranskou zimou. Pôdorys bol štvorcový. Drevenička pre ľudí mala sprava aj zľava všelijaké hospodárske budovy pre kravičky, prasiatka, kury a čo ja viem, čo všetko ešte. Potom bola veľká dreváreň so zásobami narúbaného dreva tak úhľadne naukladaného, že čosi také uvidíte len v Ždiari.
Je to vec prestíže miestnych Goralov a Goraliek. Účinná munícia proti krutým mrazom nachystaná tak, ako sú postavené pyramídy z delových gúľ vedľa kanónov na stredovekých hradoch. Na protiľahlej strane k drevenici bola stodola so senom a všeličím pre ľudí a zvieratká. Na námestíčku bolo hnojisko s latrínou a v primeranom odstupe tam bola aj studňa. Všetko prekryté šindľovými strechami s presahom, aby sa dalo suchou nohou všade dostať v daždi i snežení.
Ak by aj týždeň vystrájala snehová víchrica, za maličkými okienkami vymaľovanými ľadovými ružami sa svietilo a kúrilo. Ak by sa aj celý mesiac nedalo preraziť závejmi, ľudia by v tomto stavení prežili. Boli bohatí, alebo chudobní? Všetko, čo mali, bolo potrebné na prežitie v horách. Keď človek má iba to nevyhnuté, nie je asi boháčom… Afričan by to však asi videl ináč…
To naše stredo- a severoeurópske zápasenie so zimami nás naučilo efektívne využívať čas leta, aby sme počas zimy nevymreli po celých dedinách. Aj to sa totiž, žiaľ, niekedy stávalo. (A priam aj v jednej časti Ždiaru. Znalci vedia, prečo neďaleko Spišského hradu je jedna spišská dedina plná goralských priezvisk.) Myslím si, že aj preto bola Európa centrom pokroku a rôznych vynálezov. Zbohatli sme. Už nám nestačili len veci potrebné na prežitie.
Začali sme zhromažďovať hodnotné veci len preto, aby sme ich mali. Stalo sa to tak nejak nenápadne. Až je toho zrazu viac, ako by sme potrebovali, a začína sa zapratávanie života. Prvé, čo musí samozrejme uvoľniť miesto materiálnemu, je zvyčajne to, čo nazývame duchovným. Niet už času na prechádzku, na snívanie, na modlitbu. Na rodinné rozhovory okolo spoločného stola. Koniec koncov, každý má vlastný… Vecičky, ktoré zhromažďujeme, sú veľmi chutné. Ale prejedáme sa nimi. Začíname byť obeťou vlastného úspechu.
Sestra mala narodeniny, a tak sa v tú nedeľu podávali kľučky na ich dome. Keď som podvečer dorazil aj ja, videl som frustrovaného malého synovca sústredeného na stavbu kozmickej lode z jednej takej super stavebnice, ktorej kocky veľmi prispievajú k detskej kreativite a fantázii. Znova ho ktosi pohladil a tak vyrušil z hry. Zúfalo a detsky úprimne položil rodičom kľúčovú otázku: „Prečo tu všetci chodia?!“ Keď je čohosi priveľa, je to už prekliatím.
Takto ja chápem Ježišov povzdych nad bohatým mladíkom, čo hľadal dokonalosť. Možno toho nemal veľa, iba priveľa. Priveľa môžeme mať aj niečoho, čo automaticky nie je bohatstvom. Priveľa záľub. Priveľa pečiatok v cestovnom pase. Priveľa priateľov a priateliek na sociálnych sieťach. Priveľa informácií. Priveľa nevyžiadaných rád, ktoré rozdávame. Priveľa práce. Veru tak, aj by sme mohli menej robiť, ale sme už závislí. Problémom nie je mať, ale problémom je, keď to, čo máme, má nás. Keď to už neslúži dobru a láske k Bohu a k blížnemu.
Zažil som časy jadrovej katastrofy v Černobyle. Jednou z ikonických scén bola aj tá, kde bola odfotená všelijaká technika počnúc malými autami cez rozmanité vojenské stroje až po najväčšie vrtuľníky. Toto všetko bolo úhľadne zoradené na malej ploche a zanechané napospas času. Lebo to bolo kontaminované rádioaktívnymi produktmi jadrového štiepenia. Nebolo efektívne ani rozumné sa to pokúšať vrátiť do sveta ľudí.
Tak aj veci alebo iné bohatstvá, ktoré vlastníme, sa môžu kontaminovať tým, že nám spútajú nohy srdca. Už nedokáže zájsť medzi ľudí s bohatým duchom. Vyžarujú nebezpečné žiarenie egoizmu, pýchy a povýšenectva. Arogancie tiež, to je totiž duchovné termoprádlo, ktoré nájdete pod oblekom mnohých mocných a bohatých. Zahrievajú si ním studené končatiny svojho ega. Temer skamenené srdce totiž veľmi slabo pumpuje krv súcitu a empatie.
Ale napriek tomu sa nebojme vlastniť veci, ktoré potrebujeme alebo ktoré získame, lebo sa nám darí. Lebo možno aj s ich pomocou pomáhame budovať Božie kráľovstvo. Prešiel som viacerými farami, jedna bola malým kaštieľom, ale mal som aj veľmi skromné domovy. Ale ten pocit, že tým priestorom len prechádzate, aj keď ho akože v tomto čase vlastníte, je oslobodzujúci. Možno len toto chcel Ježiš od toho zbožného mládenca. Pochopenie, že svetom len prechádzame.