No beda vám, farizeji, lebo dávate desiatky z mäty, ruty a z každej zeleniny, ale spravodlivosť a Božiu lásku obchádzate! Toto bolo treba robiť a tamto nezanedbávať! Beda vám, farizeji, lebo máte radi prvú stolicu v synagógach a pozdravy na uliciach! Beda vám, lebo ste ako neoznačené hroby a ľudia ani nevedia, po čom chodia!“ Vtedy mu povedal ktorýsi zákonník: „Učiteľ, keď takto hovoríš, aj nás urážaš.“ On mu povedal: „Aj vám, zákonníkom, beda! Lebo zaťažujete ľudí bremenami, ktoré nemožno uniesť, ale sami sa tých bremien ani jediným prstom nedotknete. (Lk 11,42-46)
Pokrytca si predstavujeme ako človeka, ktorý sa snaží navonok vyznieť lepším, než je vo vnútri. Obielený hrob, navonok pekný, ale vo vnútri plný umrlčích kostí. No farizejsky klamať možno dokonca aj seba samého. Keď Ježiš v súvislosti s farizejmi a zákonníkmi nápadne naliehavo používa svoje „Beda!“ – a zaiste to nehovoril so sladkastým úsmevom na tvári –, určite ide o vážnu vec. Prečo asi?
Preto, lebo hoci len pravda človeka naozaj oslobodzuje, aj sebaklam vie byť dlho lákavý. Práve preto, že sa na pravdu nielen podobá, ale spočiatku aj prináša podobné účinky: dobrý pocit v duši a uznanie od druhých. V tom je jeho zákernosť, a práve preto to mal Ježiš s farizejmi vždy ťažké. Videl do človeka poza túto zradne peknú fasádu. Snažil sa pomôcť im precitnúť, ale pekné ilúzie si človek žiarlivo chráni a nerád o ne prichádza.
Pravú slobodu prinesie len plná pravda. Tá nepopiera nič dobré v nás, ale ani nezakrýva nič zlé. A pravdou je, že v každom sa dramaticky prelína oboje. Podľahnúť skleslosti je len opačný extrém lacných ilúzií. Jediné fungujúce východisko je život v odovzdanosti do Božieho milosrdenstva. Znamená reálne sa postaviť i voči tomu temnému v nás a likvidovať jeden prejav zla za druhým konaním jedného dobrého skutku za druhým. Aj Pán, samozrejme, vie, že „z plnosti srdca hovoria ústa“, že vnútorný postoj sa má primerane prejaviť navonok, no zdôrazňuje, že začať treba od vnútra.
K farizejstvu môže viesť nielen falošný sebaklam a pretvárka, ale aj puntičkárstvo. Úporná snaha mať všetko tip-top, držanie sa svojho „systému“, topenie sa v detailoch udržujúcich perfektnú formu, kým to podstatné stále uniká. Aj to je len prestrojená forma lacného okamžitého efektu – upratať sa dá rýchlejšie ako vyriešiť. A pritom pred sebou i pred druhými vytváram dobrý dojem, že som „poctivo odovzdal desiatok z trsu mäty“, čo je veľmi ľahké.
Napokon tu je ešte jeden aspekt pokrytectva: náročnosť na druhých, ktorá sa najčastejšie prejavuje ich kritizovaním. Je to veľmi pohodlné a človeka zdanlivo stavia na stranu tých „lepších“. Vyťahovanie smietky z oka blížneho, pričom brvno vo vlastnom nevidím. Farizeji neustále kritizovali dokonca aj Ježiša. Čokoľvek robil, hľadali na ňom len to zlé. Úbohý podstavec pod sochu svojej iluzórnej svätosti. Preto sa právom hovorí, že pokrytci sú ako obraz na plátne: najlepšie vyzerajú z diaľky.
„Učiteľ, keď takto hovoríš, aj nás urážaš.“ On mu povedal: „Aj vám, zákonníkom, beda!“ Ježiš bol priamy. Opakom jeho postoja, teda pokrytectvom, je aj strach povedať nepríjemnú pravdu, napomenúť. Dnes sú na to ľudia mimoriadne citliví, akokoľvek láskavo by bola výčitka podaná. Je to strach, aby som nevyznel ako ten zlý, aby som neprišiel o priazeň. Pokušenie najmä pre kazateľov.
Vidíme, že prejavov pokrytectva je skutočne veľa. Priznať si aspoň niektorý z nich je prvým krokom, ako sa ho zbaviť.